چرا گفت و گو های ژنو شکست خورده اعلام نشد؟

دور تازه ای از گفت و گو های ایران با پنج کشورعضور دائم شورای امنیت به همراه آلمان موسوم به 1+5 در ژنو سوئیس بدون دستاورد مشخصی پایان یافته و تنها طرفین اعلام کرده اند که ظرف دو هفته آینده تماس های تلفنی و احتمالا حضوری خود را ادامه خواهند.

خاویر سولانا، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، که طرف اصلی گفت و گو با سعید جلیلی، مذاکره کننده ارشد اتمی ایران، در مذاکرات ژنو بوده ، پس از پایان دو دور گفت و گو با مسئول پرونده اتمی جمهوری اسلامی گفته که هنوز منتظر پاسخ ایران به بسته پیشنهادی 1+5 است.

گفته های آقای سولانا نشان دهنده آن است که تهران دیدگاه مشخصی درباره بسته پیشنهادی طی مذاکرات ژنو ارائه نکرده و طرف های غربی را تا دور بعدی گفت و گو ها همچنان در ابهام نگاه داشته است.

طی روزهای منتهی به گفت و گو های ژنو، برخی گمانه زنی ها درباره احتمال نرمش در موضع تهران بالاگرفته بود اما در میانه گفت و گو های ایران و 1+5 كيوان ايمانی، سفير ايران در سوئیس اعلام کرد که برای کشور متبوعش هیچ شکلی از تعلیق قابل مذاکره نیست.

بنابر این در حالی که پاسخ ایران به شکل غیر رسمی ارائه شده است، موضوع گفت و گوهایی که قرار است طی دو هفته آینده انجام شود چیست و ایران و 1+5 درباره چه موضوعی گفت و گو خواهند کرد که تا کنون نامشخص بوده و احتیاج به روشن شدن دارد؟

گفت و گوی بعدی با موضوع تکراری؟

به نظر می رسد که محور اصلی گفت و گو های ژنو بر موضوع تعلیق غنی سازی اورانیوم استوار نبوده و دو طرف درباره بسته پیشنهادی خود توضیحاتی ارائه کردند تا طرف مقابل را متمایل به پذیرش خواست های خود کنند.

در این شرایط پیشنهاد قبلی آقای سولانا قابل طرح است که طی آن توسعه فن آوری غنی سازی اورانیوم در ایران همزمان با وضع تحریم های تازه به حالت تعلیق در می آید.

تهران تاکنون درباره این پیشنهاد واکنش منفی از خود نشان نداده و احتمال دارد که گفت و گوها برای پذیرش این پیشنهاد طی هفته های آینده با موفقیت رو به رو شود. ایالات متحده هم که شرط حضور در گفت و گو ها با ایران را تعلیق غنی سازی اعلام کرده بود با اعزام ویلیام برنز، سومین دیپلمات ارشد خود به گفت و گو های ژنو به نظر می سد عملا از این پیش شرط خود صرف نظر کرده است تا شرایط برای توافق اولیه مهیا شود.

اما موضوع اصلی پس از پذیرش طرح آقای سولانا به روی میز قرار می گیرد: توسعه فن آوری غنی سازی در ایران و تحریم های تازه با چه هدفی تعلیق شود؟

1+6 به جای 1-7 یعنی چه؟

کشورهای 1+5 می گویند که در این شرایط می توان بر سر تعلیق قابل راستی آزمایی غنی سازی اورانیوم با ایران گفت و گو کرد و با رفع کردن نگرانی های ایران درباره اجرا نشدن مفاد بسته پیشنهادی، تهران را وادار به پذیرش آن کرد.

اما به نظر می رسد که تهران منظور دیگری را از پذیرش احتمالی طرح آقای سولانا خواهد داشت به این معنا که این طرح را جایگزین تعلیق غنی سازی اورانیوم کند و به جای مهر و موم دوباره تاسیسات اتمی اش، مدتی توسعه آن را برای ایجاد اعتماد با غرب متوقف کند.

اهرم فشاری که از دیدگاه تهران برای پذیرش این مدل وجود دارد در گفته های آقای جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، در کنفرانس خبری مشترکش با آقای سولانا مشهود است که به ظرفيت‌های سياسی، اقتصادی، امنيتی که ایران در اختيار دارد اشاره کرده که "می تواند نقش مهمی را در ثبات و تحكيم دموكراسي در منطقه ايفا كند."

اشاره آقای جلیلی می تواند به نفوذ ایران در عراق، لبنان و افغانستان مربوط باشد بدینگونه که کشورهای 1+5 هر یک به نوعی با مسائل این کشورها درگیر هستند و تهران می تواند منافع غرب را در این کشورها را تامین یا تهدید کند.

در عین حال گفته های آقای جلیلی درباره اینکه "ما بر اين باوريم كه بسياری از مسائل و بحران ها در مدل 1+6 بهتر از 1-7 حل می شود" نشان می دهد که تهران از حضور ایالات متحده در جریان گفت و ها خشنود است و خواهان حضور جمهوری اسلامی در سطوح دیگر جلسات و گفت و گو های 1+5 است تا طرفین را بر جایگزینی نهایی طرح خاویر سولانا به جای تعلیق غنی سازی اورانیوم مجاب کند.

از دیدگاه برخی از سیاستمداران در تهران حتی اگر1+5 در نهایت با چنین مدلی موافقت نکند و اصرار بر تعلیق غنی سازی اورانیوم داشته باشد، چند هفته دیگر از دولت مستعجل جورج بوش در ایالات متحده سپری شده و با نزدیک شدن به چهارم نوامبر – تاریخ برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا- موضوع ایران برای مدتی از دستور کار و تمرکز اصلی غرب و به خصوص ایالات متحده به کنار خواهد رفت و فرصتی دوباره برای ایران خلق خواهد شد که این بار احتمال بسیار کمی هم برای روی میز قرار گرفتن گزینه جنگ وجود خواهد داشت.

اما آیا تهران موفق به جلب نظر 1+5 خواهد شد؟ یا پرونده اتمی ایران درون بن بستی قرار گرفته که تنها راه خروج از آن تعلیق غنی سازی اورانیوم و برآورده کردن خواسته های غرب است؟

با توجه به اینکه گفت و گو های ژنو دستاورد مشخصی نداشته اما دو طرف آن را شکست خورده اعلام نکردند، می توان پیش بینی کرد که ایران امیدوار است در دور آینده گفت و گوها، موافقت غرب را نسبت به جای گزینی طرح آقای سولانا به جای تعلیق غنی سازی اورانیوم به دست آورد و 1+5 نیز امیدواری دارد تا تهران سرانجام غنی سازی اورانیوم را به حالت تعلیق درآورد.