11:03 گرينويچ - يکشنبه 15 اکتبر 2006 - 23 مهر 1385 - بی بی سی

کاوه امیدوار

پسته؛ مهمترین محصول صادراتی ایران

با افزایش تولید پسته در ایران سال گذشته 140 هزار تن آن به ارزش 823 میلیون دلار صادر شده و پیش بینی می شود امسال صادرات پسته به 150 هزار تن برسد.

این میزان صادرات پسته در مقایسه با سال 1383 از نظر وزن و قیمت افزایش نشان می دهد. در این سال 129 هزار تن پسته به ارزش 523 میلیون دلار به خارج صادر شده بود.

تولید پسته نیز در سه سال گذشته افزایش یافته و از 180 هزار تن در سال 1383 به 220 هزار تن در سال گذشته رسیده و پیش بینی می شود امسال این رقم به حدود 250 هزار تن افزایش یابد.

نیمی از پسته صادراتی ایران در سال گذشته به کشورهای هنگ کنگ و امارات متحده عربی صادر شده که تا کنون بازار قابل توجهی به حساب نمی آمدند و دو کشور آلمان و ایتالیا که پیش از این درصدر فهرست خریداران پسته ایران قرار داشتند میزان کمی از پسته از ایران خریده اند.

 

 

 

 

 

ده سال پیش یعنی در سال 1374 از مجموع 124 هزار تن پسته ای که ایران صادر کرده بود اروپا با خریداری بیش از 100 هزار تن مهمترین مشتری پسته ایران بود.

محدودیت های اروپا

تغییر بازارهای صادراتی در پی محدویت هایی صورت گرفته است که اتحادیه اروپایی هشت سال پیش بر واردات پسته ایران اعمال کرده و هنوز کما بیش ادامه دارد.

به علت محدویت ها و سختگیری هایی كه اتحاديه اروپا برای اطمينان از سلامت و بهداشتی بودن، سر راه پسته ايران قرار داده صادرات به اين اتحاديه به شدت افت کرده است.

اتحاديه اروپا شهريور ماه سال 1376(سپتامبر 1997) واردات پسته ايران را به دليل آلودگی به "افلاتوكسين" كه گفته می شود سرطان زاست، ممنوع كرد.

اين ممنوعيت چهار ماه بعد در حالي برداشته شد كه هياتی اروپايی با سفر به ايران گزارشی از وضعيت بهداشتی پسته ارائه كرد.

گزارش اين هيات با توصيه هايی برای افزايش كيفيت بهداشتی پسته در مراحل كاشت، داشت و برداشت همراه بود و سبب شد اتحاديه اروپا با تعيين مبادی ورودی معينی، مجوز واردات پسته ايران به اروپا را صادر كند.

اتحاديه اروپا صادركنندگان پسته را ملزم كرد برای محموله های پسته گواهينامه رسمی دولت ايران را ارائه كنند و در صورتی كه ثابت شود گواهينامه های صادر شده قابل اعتماد است آن گاه از حجم بازرسی ها كاسته خواهد شد.

اما گزارش هایی که هر ساله در باره پس فرستادن محموله های صادراتی پسته از اتحاديه اروپا منتشر می شود نشان می دهد که مشکل آلودگی برطرف نشده و به همین علت پسته صادراتی ایران همچنان با محدویت هایی برای ورود به اتحادیه اروپا مواجه است.

کنترل و نظارت بر صادرات

دکتر نادر دُرکی رئیس اداره کنترل و نظارت بر مواد غذایی رفسنجان می گوید: "برنامه دقیقی برای صادرات پسته تهیه شده است و اجازه صادرات پسته زمانی صادر می شود که نمونه های آزمایشگاهی آن مورد تائید باشد."

به گفته آقای دُرکی از تمام پسته هایی که برای صادرات کاندید می شوند نمونه برداری می شود و این نمونه در آزمایشگاهی مجهزی که نه سال پیش برای همین منظور در رفسنجان ایجاد شده مورد بررسی قرار می گیرد.

از هر 25 تن پسته که به طور میانگین 25 میلیون عدد پسته است 30 کیلو یعنی 30 هزار دانه پسته انتخاب می شود و بعد از گذراندن مراحل آزمایشگاهی و تائید آن، اجازه صادرات داده می شود.

تاکنون بیشتر از 50 هزار نمونه آزمایش شده است و به گفته دکتر درکی هر ساله هفت تا هشت هزار نمونه آزمایشگاهی مورد بررسی قرار می گیرد.

با وجود تلاش هایی که برای کاهش آلودگی پسته انجام شده مشکل هنوز به طور کامل حل نشده است و هر ساله مقادیری از محموله های پسته صادراتی ایران به خصوص از اروپا برگشت داده می شود.

آقای دُرکی می گوید: "باید یک کار همگانی صورت بگیرد. مشکل آلودگی فقط با این کار حل شدنی نیست چون ما فقط جلوی پسته های آلوده را می گیریم در حالی که باید جلوی آلوده شدن را گرفت. این کار لازم است اما کافی نیست و ما باید حلقه های طولانی این زنجیر را اصلاح کنیم چون هر کدام از حلقه های اشکال داشته باشد این زنجیر پاره است."

نگهداری درختان، روش کود دهی، سم پاشی، هرس، چیدن، پوست کنی و انبار داری از و مخصوصا حمل از بنادر از جمله مراحلی است به گفته کارشناسان نقش انکار ناپذیری در تولید محصول مرغوب دارند بنابر این باید روش های صحیح تولید محصول به باغداران و صادر کنندگان آموزش داده شود و گر نه پسته همیشه در معرض ابتلا به افلاتوکسین قرار خواهد داشت.

مغز پسته در حالت طبيعي 5 تا 7 درصد آب دارد و اگر به دلايلی ميزان رطوبت آن از 13 درصد بيشتر شود قارچی به نام "اسپرژيلوس" در آن فعال می شود كه ضمن فاسد كردن مغز پسته، سمی به نام افلاتوكسين از خود به جای می گذارد كه برای انسان خطرناك است.

راهی برای مبارزه با قارچ اسپرژيلوس كه وارد مغز پسته مي شود وجود ندارد و تنها راه مبارزه با آن، جلوگيری از ورود اين قارچ به مغز پسته است. به گفته كارشناسان، باغداران بايد در هنگام جمع آوری پسته از تماس آن با خاك جلوگيری كنند و محصول برداشت شده را از رطوبت ديدگی و محيط مرطوب دور نگهدارند.

بازارهای تازه

بازارهای تازه باعث شده تا پسته ايران بازارهای تازه ای در حاشیه خلیج فارس و آسیا برای خود دست و پا کند و كشورهای حاشيه خليج فارس و شرق آسيا برای پسته بيابد.

در چند سال گذشته ایران تلاش زیادی انجام داده تا خود را با استانداردهای اروپا هماهنگ کند و در عین حال بازارهای تازه ای نیز برای پسته های صادراتی خود بیابد.

شواهد حکایت از آن دارد که ایران به عنوان بزرگترین تولید کننده پسته جهان که زمانی بیشتر از 90 درصد بازار پسته اروپا را در دست داشته، این بازار را به رقیب خود امریکا واگذار کرده و برای خود بازارهای جديدی در كشورهای حاشيه خليج فارس و شرق آسيا دست و پا کرده است.

به نظر می رسد سختگیری های اتحادیه اروپا و موانع موجود بر سر واردات پسته به کشورهای عضو این اتحادیه، ایران را واداشته بازارهای هدف خود را تغییر دهد و مشتریان تازه ای برای این محصول صادراتی بیابد.

البته مقررات آسانتر ورود پسته به کشورهای حاشیه خلیج فارس و آسیای جنوبی شرقی در موفقیت ایران برای بازاریابی این محصول نقش اساسی ایفا کرده است.

ايران بزرگترين توليد كننده و صادر كننده پسته در جهان است و بيش از 40 درصد توليد جهاني را در اختيار دارد و امریکا بعد از این کشور دومین تولید کننده پسته است.
 

آمریکا رقیب ایران

تا پیش از انقلاب 1979 صادرات پسته ایران بسیار محدود بود و از 5 هزار تن در سال تجاوز نمی کرد که بخش عمده آن به امریکا صادر می شد.

با وقوع انقلاب و تحریم اقتصادی ایران از سوی امریکا صادرات پسته به آن کشور متوقف شد.

همزمان پسته کاری در امریکا رواج یافت و اکنون این کشور به عنوان دومین تولید کننده پسته جهان بزرگترین رقیب پسته ایران به شمار می رود. ترکیه نیز در دریف سوم تولید پسته بعد از آمریکا قرار دارد.

پسته بعد از فرش مهمترين كالای صادراتی غير نفتی است كه درآمد ارزی قابل توجهی را نصيب ايران می كند و سهم آن در صادرات كالاهای غير نفتی به حدود 14 درصد می رسد.

حدود 400 هزار هكتار از مناطق مركزی و شرقی ايران به توليد پسته اختصاص دارد كه 295 هزار هكتار آن بارور و 105 هكتار آن غير بارور(نهال) است.

نزدیک به 90 درصد پسته ایران دراستان کرمان تولید می شود اما در سال های گذشته سطح زیر کشت پسته در استان های یزد، سمنان، قم، قزوین، خراسان و سیستان و بلوچستان توسعه یافته است.

با وجود افزایش سطح زیر کشت پسته، خشکسالی های چند سال گذشته منجر به خشک شدن چاه های آب و شور شدن آبهای زیر زمینی شده و نگرانی هایی را در بین کشاورزان به وجود آورده است.

کشاوزران پسته کار می گویند کم آبی می تواند بحران تازه ای برای پسته ایران باشد که اکنون در سطح وسیعی کشت شده و به تنهایی نیمی از ارزش صادرات محصولات کشاورزی ایران را تشکیل می دهد.