ماه رمضان چه وقت آغاز می شود؟

اختلاف نظرها درباره زمان دقيق شروع ماه رمضان که مقدس ترين ماه برای بيش از يک ميليارد مسلمان درجهان است، امسال نيز ادامه دارد.

از آنجايی که روزه خواری فرد مسلمان سالم در آيين اسلام گناه محسوب می شود، تعيين روز نخست ماه رمضان برای شروع روزه داری از اهميت فراوانی برخوردار است.

برای سال 2006 ميلادی (1427 قمری، يا 1385 خورشيدی) در حالی که عربستان سعودی ۲۴ سپتامبر را شروع ماه رمضان می داند، تقويم های ايرانی ۲۵ سپتامبر را اول اين ماه اعلام کرده اند.

با اين همه شورای مرکز تقويم مؤسسه ژئوفيزيک دانشگاه تهران اعلام کرده با توجه به چند رصد قابل توجه از هلال که به وسيله رصدگران باتجربه ايرانی در ماه‌ های گذشته انجام شده است، احتمال رؤيت هلال ماه رمضان يک روز زودتر از آنچه در تقويم اعلام شده، وجود دارد.

شيوه های متفاوت برای تشخيص حلول ماه

شيوه تشخيص حلول ماه های قمری از جمله ماه رمضان ميان علمای شيعه تفاوتی هايی دارد.

دکتر ابوالقاسم گرجی، استاد دانشکده حقوق دانشگاه تهران به خبرگزاری دانشجويان ايران گفته است که در مساله‌ تعيين اول ماه قمری در بين فقها دو نظر وجود دارد.نظر اول که قول مشهور است اين است که ملاک اول ماه بودن، رويت هلال و ديده شدن ماه در افق خاص همان منطقه است.

بنا بر اين نظر، در افق ديگری از کره زمين که ماه در آن رويت نشده است، شروع ماه قمری هم ثابت نمی‌شود مگر اينکه در عرض جغرافيايی با محل رويت هلال مشترک باشد.

به گفته استاد دانشکده حقوق دانشگاه تهران، نظر دوم در بين فقها آن است که صرف رويت ماه حتی در يک افق نمی‌تواند معيار حقيقی اول ماه در همان منطقه باشد .در اين شيوه ملاک اين است که ماه از محلی که ساکنان زمين نمی‌توانند آن را مشاهده کنند خارج شود و قابليت رويت در يک چهارم کره زمين را داشته باشد.

طبق اين نظر در صورتی که مشاهده هلال ماه فقط برای افرادی از اهالی کره زمين ثابت شود، می توان آن روز را اول ماه برای کل مردم جهان تصور کرد حتی اگر مردم ساير نقاط جهان هلال را در افق سرزمين خود نديده باشند.

اختلاف ديدگاه ها در چيست؟

کارشناسان می گويد که برای حل مساله اختلاف در تعيين اول ماه در ايران می توان نظريه‌ فقها را بر ملاک قرار گرفتن خروج ماه از محاق، پذيرفت. مطابق اين نظر اول ماه برای کل جهان يک روز خواهد بود.

آيت الله محمد فاضل لنکرانی از علمای قم ملاک در شروع ماه قمری را رؤيت هلال ماه اعلام کرده است. طبق اين نظر چنانچه در غروب شنبه (۲۳ سپتامبر) ماه در يکی از نقاط دنيا ديده شود و شرعا اين امر ثابت شود برای ساير نقاطی که در مقداری از شب اشتراک دارند، کفايت می‌کند و در اين فرض يکشنبه (۲۴ سپتامبر) اول ماه رمضان خواهد بود. در غير اين صورت بايد دوشنبه (۲۵سپتامبر) را اول ماه رمضان قرار داد.

با اين همه دبير ستادی که در دفتر آيت الله علی خامنه ای رهبر ايران برای تشخيص حلول ماه تشکيل شده می گويد که طبق نظر آيت الله خمينی و شاگردان وی که وحدت افق را شرط می‌دانند، فقط در شهرهايی که با يکديگر هم ‌افق هستند رويت ماه در يک شهر و منطقه، برای ديگران هم آغاز ماه حساب می شود.

بر اساس نظر برخی ديگر از مراجع که وحدت افق را شرط نمی‌دانند، در هر نقطه ‌ای که در بخشی از شب با هم مساوی باشند، اگر در آن نقطه ماه مشاهده شود برای ديگران هم آغاز ماه رمضان است. يعنی اگر در آفريقای جنوبی که در ساعتی از شب با ايران مشترک است ماه رويت شود، در ايران نيز ماه رمضان آغاز شده است.

آيت الله علی خامنه ای رهبر ايران وحدت افق را شرط حلول ماه می داند. بر اين اساس اگر حلال ماه درعربستان سعودی که با ايران هم ‌افق نيست مشاهده شود، شروع ماه رمضان در ايران تلقی نمی شود.

آيت‌الله محمد تقی بهجت، لطف الله صافی گلپايگانی و محمد فاضل لنکرانی وحدت افق را برای تعيين روز اول ماه قمری شرط نمی ‌دانند و اختلافی که در يکی دو سال گذشته در اعلام آخرين روز ماه رمضان و عيد فطر در ايران به وجود آمد بر اساس اين اختلاف نظر بود.

عربستان ميزبان کنفرانس را‌ه‌های جلوگيری از اختلاف

عربستان که خاستگاه پيامبر اسلام و مهمترين کشور اسلامی است نيز همچون برخی ديگر از کشورهای مسلمان در سال های اخير شاهد جنجال بر سر اثبات مشاهده هلال ماه رمضان بوده است.

شيخ عبدالمحسن عبيکان، عضو مجلس شورای عربستان سعودی، سال گذشته در پی بالا گرفتن اختلاف نظرها درباره رويت هلال ماه رمضان گفته بود که نبايد فقط به تقويم فلکی اکتفا کنيم بلکه هلال ماه را بايد از طريق دوربين و علم اخترشناسان رصد کنيم.

عضو مجلس شورای عربستان سعودی می گويد "چگونه می‌توانيم گواهی ديدگان محدود بشر را قبول کنيم در صورتی که دوربين‌های الکترونيکی دقيق، هيچ چيزی را رصد نمی‌کنند." او اعتقاد دارد که دوربين‌های الکترونيکی امکان مشاهده و رصد دقيق‌تر ماه را دارند.

در حالی که مسلمانان جهان ماه رمضان امسال يعنی سال ۱۴۲۷ قمری را همچون سال های گذشته در روزهای مختلفی آغاز می کنند، محمدعوده، رئيس مؤسسه مشاهده هلال ماه رمضان درعربستان سعودی، از برگزاری کنفرانسی با عنوان رويت هلال ماه رمضان و را‌ه‌ های جلوگيری از اختلافات در روزهای سيزدهم تا چهاردهم دسامبر ۲۰۰۶ خبر داده است.

با توجه به شيوه های متفاوتی که علمای اسلام در نقاط مختلف جهان برای
مشاهده هلال ماه به کار می گيرند صاحب نظران می گويند که رسيدن به يک زمان واحد در جهان برای آغاز و پايان ماه های قمری که رمضان مهمترين آنها است، چندان آسان به نظر نمی رسد.