پیش نویس تحریمهای تازه اروپا علیه ایران

آن گونه که در گزارشها آمده، سران دولتهای عضو اتحاديه اروپا در جلسه مهم اخير خود، ضمن پرداختن به مسائل عمده اين اتحادیه، برسر پیش نویس کوتاه و در عین حال حساسی برای تحريم ايران به توافق رسيده اند.

اين پيش نويس در تصویب نهائی و اجرا می تواند آثار تخریبی جدی بر امور اقتصادی و روابط خارجی ایران باقی بگذارد.

آن گونه که برخی خبرگزاريها گزارش کرده اند، به موجب این پیش نویس، علاوه برتشدید تحریمهای جاری تسلیحاتی اتحاديه اروپا علیه ایران، پهلوگیری کشتیهای ایرانی در بنادر کشورهای عضو اتحاديه اروپا و همچنین پرواز هواپیماهای باری و مسافربری آن کشور به مقصد شهرهای اين اتحاديه متوقف خواهد شد.

در یکی از بندهای چهارگانه پیش نویس یاد شده، ممنوعیت مسافرت مدیران سیاسی ایران به کشورهای اروپايی منظور گردیده که به نوبه خود می تواند عملاً به تعطیل نمایندگیهای سیاسی ایران در پایتختهای اروپايی بينجامد و روابط خارجی ایران را با شدیدترین بحران سیاسی حیات ۲۸ ساله جمهوری اسلامی مواجه سازد.

با توجه به ابعاد غیرقابل پیش بینی نتایج چنين تحریمهایی، شاید تصویب پیش نویس تحریمهای تازه در ابتدا "فوق العاده" و در نتیخه "غیرقابل اجرا" برآورد شود ولی با توجه به حساسیت روبه افزایش اروپا به پيشرفت برنامه اتمی ایران، به نظر می رسد اعمال تحریمهای شدیدتر علیه این کشور جدی و در نتیجه دارای نگرشی فراتر ازمرزهای متعارف " تهدید سیاسی" است.

طبیعت تحریمها

علی رغم گنجاندن ممنوعیتهای تسلیحاتی در متن پیش نویس، طبیعت " سیاسی - اقتصادی" تحریمها همچنان محفوظ مانده و در نتیجه خواسته های اروپا برای پرهیز از درگیری نظامی با ایران تأمین شده است.

اعمال تحریمهای مشابه طی دو سال گذشته نه تنها موجب توقف برنامه هسته ای ایران نشده بلکه به دلیل بی اثر ماندن آنها تا حدودی به سرعت بخشیدن پاره ای از برنامه های مزبور نیز انجامیده است اما تحریمهای پیشنهادی تازه به دلیل گستردگی بی سابقه می تواند به فلج اقتصادی و انزوای سياسی ايران بینجامد.

سابقه تحریمهای پیشنهادی اروپا در روابط جاری ایران و آمریکا قابل جستجوست.

روابط سیاسی - اقتصادی و همچنین همکاری نظامی ايران مدت کوتاهی پس از روی کار آمدن حکومت جمهوری اسلامی قطع شد اما به فلج اقتصادی ایران نینجامید.

دلیل عمده آثار محدود قطع روابط ایران با امریکا، فراهم آمدن فرصت گسترش روابط ايران با کشورهای اروپايی و پر کردن خلأ ایجاد شده در تجارت خارجی و روابط سیاسی کشور با ظرفیتهای افزوده اروپايی بوده است.

حال آنکه در شرایط جاری، یافتن شرکای جایگزین اتحاديه اروپا، بدون تحمل عوارض غیرقابل پیش بینی اقتصادی - سیاسی، به هیج وجه قابل ارزیابی عملگرایانه نیست.

هدفهای پیش نویس

روی کارآمدن دولتهای محافظه کار ابتدا در آلمان و اخیراً در فرانسه بر میزان سختگیری اروپا نسبت به ایران و برنامه هسته ای آن افزوده است اما با وجود نزدیکی بیشتر سیاستهای اروپا با امریکا در قبال ایران، اروپا همچنان مصمم به پبشگیری از هجوم نظامی به ایران است.

اتخاذ سیاستهای سختگیرانه در اروپا علیه ایران ضمن کاهش خطر هجوم نظامی امریکا به ایران در کوتاه مدت، انعکاس دهنده نگرانی جدی اروپا از آنچه "هدفهای نظامی برنامه اتمی ایران" قلمداد می کند است.

از دید اروپا شدت یافتن فشار سیاسی - اقتصادی به ایران، در ادامه سیاست چماق و هویج، می تواند به کاهش تدریجی و حساب شده مقاومت ایران و تسلیم نهائی آن بینجامد، فرجامی که اصولگرایان سختگیرتر از دولت ایران در داخل، از آن به عنوان خطر یاد می کنند و به مذاکرات جاری ایران و اروپا با تردید می نگرند.

در این زمینه اروپا امیدوار است ایران را قانع کند که طی دو ماه آینده به سؤالات آژانس بين المللی انرژی اتمی در اين زمینه ها پاسخ گويد:
۱- سابقه فعالیتهای جداسازی پلوتونیوم و میزان آن
۲- طرحهای تولید سانتریفوژهای موسوم به پی-۲ و نحوه دستیابی به آنها

ايران در این زمینه تاکنون کمترین تمایلی به همکاری جدی نشان نداده ولی با توجه به ادامه گفتگوها انتظار می رود پیشرفتهايی بین دو طرف حاصل شده باشد.

ادامه مذاکره با ايران، علی رغم به نتیجه نرسیدن آن طی دو سال گذشته برای ایران اين فرصت را فراهم آورد که در برنامه اتمی خود به جايی برسد که اسرائیل آن را "نقطه غیرقابل بازگشت" می خواند.

اما مذاکره تنها راه ممکن برای پرهیز از برخورد نظامی با ايران است و از این رو انتظار می رود تا آینده ای مشخص، سیاست تشویق ادامه مذاکره با ایران همچنان ادامه یابد.

اتحاديه اروپا در کنار افزایش فشار به ایران، امیدوار به جلب همکاری بیشتر جامعه جهانی و در نتیجه خنثی ساختن تلاش ایران در جهت یارگیریهای تازه است، در این زمینه اتحاديه اروپا نیازمند همکاری دولتهای آسیايی و روسیه است.

با پیوستن کشورهای بزرگ آسیايی نظیر چین، هند و ژاپن به بیانیه های آژانس بين المللی انرژی اتمی دایر بر محکوم کردن ایران و متعاقباً حمایت گسترده از قطعنامه های شورای امنيت سازمان ملل متحد عليه اين کشور، سیاست نگاه به شرق ایران که با هدف پرکردن خلأ احتمالی قطع همکاری اروپا در پيش گرفته شده، از نتایج مورد نظر ایران دور مانده و تلاش تازه سیاسی اروپا و افزايش تحریم ایران می تواند به ناکارآمد کردن بیشتر سیاست نگاه به شرق ایران بینجامد.

تصمیم اروپا به افزایش چشمگیر فشار سیاسی - اقتصادی به ایران، بدون تردید هدف افزایش نارضائی داخلی و در نتیجه افزایش مخالفت با سیاستهای دولت کنونی ایران را نیز در نظر دارد.

فاش شدن پیش نویس تحریم تازه اروپا در آستانه مذاکرات علی لاریجانی دبیر شورای امنیت ملی ایران با خاوير سولانا، مسئول سياست خارجی اتحاديه اروپا بدون بیم از در خطر قرار دادن این مذاکرات، نشانه عزم اروپا در پرهیز از ارسال پیام غلط به ايران و تاکید برجدی بودن خطر تحریمهای تازه است.

با توجه به در پیش بودن اجلاس تازه شورای امنیت سازمان ملل، اروپا انتظار دارد که بقیه کشورهای جهان نیز با پیوستن بیش از پیش به تلاش آمریکا و اروپا، ضمن پیشگیری از برخورد تازه نظامی در منطقه خلیج فارس از گسترش بیشتر برنامه هسته ای ایران پیشگیری به عمل آورد.